Đề bài: Phân tích đoạn trích Chí Khí Anh Hùng trong tác phẩm Truyện Kiều của nhà thơ Nguyễn Du
Bài làm
Từ Hải có lẽ là nhân vật Nguyễn Du yêu thích nhất trong truyện Kiều. Một danh nhân người Pháp đã từng nói: Ở một nhà văn ước vọng là hiện thân của tính khí thật bị dồn nén không được quyền phát triển. Từ những căn cứ ấy, Từ Hải như một nơi để gưi gắm những mong ước của Nguyễn Du trong đoạn trích Chí Khí Anh Hùng.
Ta thấy rằng, cuộc đời Kiều dường như đã bị bế tắc hoàn toàn khi lần thứ hai rơi vào lầu xanh, đúng lúc đó Từ Hải bỗng xuất hiện và đưa Kiều thoát khỏi cảnh ô nhục. Hai người đã sống hạnh phúc, trai anh hùng gái thuyền quyên. Nhưng Từ Hải không bằng lòng với cuộc sống êm đềm bên cạnh nàng Kiều tài sắc. Từ Hải quyết ra đi thực hiện nghiệp lớn, vì vậy sau nửa năm chung sống chàng đã từ biệt Kiều ra đi. Trong cuộc đời Kiều có rất nhiều cuộc chia tay, song có lẽ trong đoạn trích Chí Khí Anh Hùng tác giả đã tái hiện cảnh Kiều chia tay Từ Hải để chàng ra đi thực hiện nghiệp lớn lại mang một tâm trạng hoàn toàn khác. Tuy nhiên trong đoạn trích này không tập chung khắc họa cảnh chia tay mà đã khắc họa lên một Từ Hải tầm vóc, quyết tâm đạt đến khát vọng.
Đoạn trích nằm từ câu thơ 2213 tới câu 2230 đoạn trích này là sáng tạo riêng của Nguyễn Du so với cốt truyện của Thanh Tâm tài nhân. Trong Kim Vân Kiều truyện của Thanh Tâm Tài Nhân chúng ta không thấy có cảnh tiễn biệt của hai người và những nhớ mong chờ đợi của Thúy Kiều sau đó. Nguyễn Du đã tinh tế thêm đoạn này vào nhằm khắc họa rõ hơn hình ảnh Từ Hải. với Nguyễn Du, Từ Hải là người không có quá khứ nghĩa là không có tung tích của một kẻ tầm thường.
Nhan đề của đoạn trích là Chí Khí Anh Hùng, từng từ ngữ ở trong nhan đề đều mang một ý nghĩa nhất định. Ở đây “chí” có nghĩa là mục đích cao cần hướng tới, “khí” là nghị lực để đạt tới mục đích, “chí khí anh hùng” là lí tưởng, mục đích cao và nghị lực lớn của người anh hùng.
Mở đầu đoạn trích Nguyễn Du đã gợi ra ý chí của Từ Hải quyết đi xa
Nửa năm hương lửa đương hồng
Trượng phu thoắt đã động lòng bốn phương
Sống với Kiểu được nửa năm, cuộc sống đang rất đằm thắm, nồng nàn thì Từ Hải muốn ra đi thực hiện nghiệp lớn, tâm chí của Từ Hải luôn suy nghĩ về những việc lớn lao, vì thế việc động lòng bốn phương là rất hợp lý. Từ “bốn phương” chỉ công việc và chí lớn của người anh hùng, nam nhi thời xưa. “Động lòng” nhán mạnh việc Từ Hải nung nấu những ý chí lớn lao, ý chí đó đã có sẵn trong con người của chàng, nó chỉ tạm lui đi trong thời gian sống cùng với Thúy Kiều giờ là lúc chàng thể hiện ý chí này. Từ “thoắt” diễn tả sự mau chóng trong việc thay đổi tâm trạng, dáng vẻ của Từ Hải, dáng vể của Từ Hải ở đây là một dáng vẻ phi thường, vì thế mà Nguyễn Du đã gọi Từ Hải là trượng phu đó là cách nói thể hiện sự trân trọng với các vị anh hùng, nó dựng lên dáng vẻ bệ vệ, oai nghiêm của các vị tướng võ. Không chỉ vậy, dáng vẻ và hành động của Từ Hải còn được tái hiệ trong hai câu thơ.
Trông vời trời bể mênh mang
Thanh gươm yên ngựa lên đường thẳng rong
Câu thơ miêu tả hành động nhìn ra xa, đồng thời khắc họa tính phóng khoáng của Từ Hải, Nguyễn Du đã xâ dựng hình ảnh từ Hải song song sánh ngang với hình ảnh trời đất, nhắc đến Từ Hải ta thấy cả hình ảnh cao rộng của trời đất vũ trụ, những từ láy, từ biểu cảm chỉ độ rộng, độ cao càng khắc họa rõ hơn tư thế của Từ Hải. Cái nhìn của chàng không chỉ là cái nhìn, cái trông bình thường mà là “trông vời” cái nhìn ẩn chứa sự sáng suốt và suy nghĩ phi thường. Hơn thế, ở đây chúng ta thấy hình ảnh Từ Hải một mình ra đi thực hiện ý nguyện của mình, việc xây dựng Từ Hải độc lập một mình không làm cho chân dung của chàng trở nên đơn độc mà càng cho thấy sự dũng mãnh của chàng. Từ Hải không bao giờ chần chừ, do dự, suy tính “thoắt đã động lòng bốn phương” là lên đường thẳng tăm ngay. Đó là dáng vẻ đầy phóng khoáng, hành động đầy sự dứt khoát, nhanh nhẹn.
Phân tích đoạn trích Chí Khí Anh Hùng
Dáng vẻ, hành động ấy còn được tái hiện qua hai câu thơ cuối cùng.
Quyết lời dứt áo ra đi,
Gió mây bằng đã đến kì dặm khơi
Tác gải đã để Từ Hải thanh gươm yên ngựa lên đường thẳng tong, rồi mới để Kiều nói lời xin đi theo. Thế nhưng khi Kiều nói như vậy thì Từ Hải đã quyết định chắc chắn không lay chuyển, dặn dò xong Kiều Từ Hải ra đi ngay. Từ “quyết” và “dứt” ở đây cùng xuất hiện trong một câu thơ cho thấy sự quyết đoán của Từ Hải. Qua tất cả những câu thơ trên ta thấy một Từ Hải đầy phóng khoáng, kì vĩ, dứt khoát, nhanh nhẹn và oai nghiêm.
Nhưng trong đoạn trích này, tác giả không chỉ tái hiện Từ Hải qua dáng vẻ hành động mà còn qua lời nói, cụ thể là những lời nói với Kiều.
Sao chưa thoát khỏi nữ nhi thường tình
Khi mà Kiều muốn xin chàng cho đi cùng. Điều này cho thấy Từ Hải có sự phân biệt giữa sự nghiệp và tình cảm một cách rạch ròi. Từ Hải ra đi không lưu luyến, bịn rịn tình cảm như thường tháy ở mọi người. Dù yêu thương Thúy Kiều coi nàng là tâm phúc tương chi song chàng quyết tâm ra đi thực hiện sự nghiệp một mình. Câu hỏi “sao chưa thoát khỏi nữ nhi thường tình” khẳng định chàng là một con người có ý chí vững chắc, rất rạch ròi. Hơn những thế, Từ Hải là con người có lý tưởng công danh lớn lao, điều đó được thể hiện qua lời hứa với Thúy Kiều, những khát vọng của chàng đầy phi thường, đó là những việc phải có được.
Bao giờ mười vạn tinh binh
Tiếng chiêng dậy đất, bóng tinh rợp trời
Làm cho rõ mặt phi thường
Bấy giờ ta sẽ rước nàng nghi gia
Từ đó ta thấy tác giả đã tái hiện Từ Hải là con người có lý tưởng rất lớn. Từ “mặt phi thường” ở đây dùng rất chúng, nó cho thấy sự tự tin kiêu hãnh của Từ Hải. Đây không phải là lời riêng của Từ Hải mà nó ẩn dấu sau đó còn có cái nhìn trân trọng và tự hào của Nguyễn Du. Bên cạnh đấy ta còn thấy Từ Hải là con người hẹn ước rất chắc chắn, chàng hẹn khi nào thành công sẽ cưới Kiều, đó là khi nào chàng đã nói rất rõ chứ chẳng hề mông lung.
Đành lòng chờ đó ít lâu
Chầy chăng là một năm sau vội gì
Đó là một năm và đúng năm sau thì Từ Hải đã qua trở lại cưới Kiều, kèm theo sự nghiệp làm cho ngay cả triều đình cũng phải e sợ. Ràng ở đây Từ Hải đã xác định rõ mục tiêu và thời gian vẽ ra một con đường cụ thể cho mình, do vậy những gì chàng nói đều chắc như đinh đóng cột. Chúng ta thấy Từ Hải là người có lí tưởng công danh lớn, rạch ròi giữa sự nghiệp và tình cảm, có cách phấn đấu cụ thể chứ không chung chung.
Từ đây chúng ta thấy với chí khí anh hùng lớn lao, chắc chắn, Từ Hải đã đem đến cho đời Kiều không phải chỉ là rung động chớm hé của buoir yêu đầu, không phải cuộc sống bình thường mà đã thức dậy ở Kiều những điều người khác không thấy được, đó là khát vọng về công bằng, về chính nghĩa. Trong Truyện Kiều, Từ Hải xuất hiện như một tia chớp cùng tiếng sấm dầm vang cả đất trời. Chàng là một ánh sáng lóe lên trong xã hội đên tối bất công và ngay cả trong cuộc đời của Kiều. Từ Hải hiện ra đột ngột rồi nhanh chóng biến mất, nhưng ta không hề có cảm giác đó là ánh sao băng, chàng đã để lại ấn tượng khá mạnh mẽ nó vụt lên trong tâm trí mọi người.
Ta thấy Kiều và Từ Hải là hai hình ảnh gặp gỡ nhau nhưng lại hoàn toàn khác biệt, nếu Kiều và mọi người là những nạn nhân của xã hội đương thời, thì trái lại Từ Hải thong rong đi lại đó đây, như mây bay, gió lượn tưởng chừng như không bị ràng buộc vào thứ gì.
Nguyễn Du đã miêu tả nhân vật từ Hải của mình bằng những từ ngữ trang trọng “trượng phu”, “mặt phi thường” đó là những hình ảnh ước lệ mang tính vũ trụ, “động lòng bốn phương”… Nguyễn Du đã miêu tả Từ Hải chủ yếu bằng hành động và lời nói, rất ít đi vào sâu trong nội tâm Từ Hải. Nguyễn Du chủ yếu sử dụng bút pháp lí tưởng hóa để nâng cao tầm vóc của Từ Hải.
Nguyễn Du đã sử dụng những từ ngữ đẹp nhất để miêu tả Từ Hải, chàng là bóng dang của những người anh hùng nông dân khởi nghĩa. Nguyễn Du đã dành cho Từ Hải một tình cảm yêu quý, cảm phục chàng, ông cũng đã dồn nén giác mơ về tự do và công lí của mình trong con người Từ Hải. Cũng từ đây Nguyễn Du thể hiện quan điểm của mình về người anh hùng trong trời đất, người anh hùng phải làm được những việc lớn lao, dám nghĩ, dám làm, có dáng vẻ phóng khoáng, dứt khoát, oai nghiêm.
Qua đoạn trích ta thấy hiện ra một Từ Hải đầy phóng khoáng, dứt khoát, nhanh ẹn và oai nghiêm, có lí tưởng công danh lớn, rạch tời giữa sự nghiệp và tình cảm. Nguyễn Du đã sử dụng cách miêu tả lý tưởng hóa để miêu tả tầm vóc của Từ Hải, chàng là hiện thân cho giấc mơ tự do, công lí của Nguyễn Du.
Nguyễn Ánh Liên
